Architect Jasper van Dijke over Reeve: 'Een huzarenstukje in de IJsseldelta'
7 juni '21
Een nieuw dorp aan het water, met een nautische architectuur, geïnspireerd op de oude dorpjes aan de Zuiderzee. De opdracht was architect Jasper van Dijke eigenlijk op het lijf geschreven. Als schipperszoon heeft zijn leven lang al iets met water en wind én kent hij die karakteristieke vissersdorpjes. Van Dijke over de 'rijkheid van de ontwerpopgave' voor Reeve en de vertaling ervan in de architectuur van De Dorpskern en Het Eiland. "Zoals we het nu voor ogen hebben, wordt dit echt een huzarenstukje."
Compleet nieuwe wereld
Toen Jasper van Dijke van Weusten Liedenbaum architecten voor het eerst een kijkje nam op de unieke locatie van Reeve, in Polder Dronthen, zag hij niets dan weiland. "Het was mijn vader die mij al vertelde over de doorsteek die gemaakt wordt voor de overloop van het water. Daardoor ontstaat er als het ware een compleet nieuwe wereld. Zeker door deze grote landschappelijke ingrepen, is dit echt een uniek project op een unieke locatie. Alles wat we daar doen, ligt dan ook extra onder een vergrootglas."
Samen een nieuw dorp maken
Een 'dorpse, nautische architectuur, geïnspireerd op de oude vissersdorpjes aan de Zuiderzee'. Zo luidde de opgave, vastgelegd in het beeldkwaliteitsplan voor Reeve. In de 3 verschillende deelgebieden - De Dorpskern, Het Eiland en De Werven – wordt dit op een andere manier vertaald. Zo krijgt elk gebied zijn eigen sfeer, die zijn oorsprong vindt in het landschap. Voor De Dorpskern en Het Eiland waren 2 verschillende architectenbureaus verantwoordelijk: Weusten Liedenbaum architecten uit Arnhem en TWA architecten uit Friesland.
In hoeverre werkten zij samen? "Je zit met elkaar om tafel bij welstand en daarnaast hebben we veel tussentijds overleg, dus je ziet en reageert ook op elkaars ontwerpen. Samenwerken moet wel, want je zit toch in elkaars sfeertje. In feite maken we samen een nieuw dorp. Gelukkig verliep die samenwerking prima. Bij de laatste presentatie aan de welstandscommissie hebben we onze 3D-modellen bijvoorbeeld gecombineerd, voor een compleet plaatje."
Samenspraak met de natuur
Een nautisch woonlandschap dus, geïnspireerd op de vroegere dorpen aan de Zuiderzee. Wat moeten we ons daarbij voorstellen qua architectuur? Van Dijke: "Denk aan kleine huisjes, veel hout, verschillende materialen en bebouwing dicht op de straat. Maar alles met een moderne insteek en geïnspireerd op Scandinavische voorbeelden; uitzicht, veel licht en een natuurlijke samensmelting van openbaar en privé zijn belangrijke aspecten. Overal zijn doorkijkjes en uitzichten naar het water. En alles is zoveel mogelijk in samenspraak met de natuur. Het is een landschappelijk gebied, maar de woningbehoefte is groot; aan ons de taak om er iets zo mooi mogelijks van te maken."
Sfeer van organisch gegroeide dorpjes
De sfeer van deelgebied De Dorpskern wordt volgens Van Dijke het beste omschreven als die van de 'organisch gegroeide' dorpjes van vroeger, waarvan de bebouwing in de loop der jaren ontstond. Met een grote diversiteit aan types, bijzondere combinaties en woningen die wat compacter op elkaar staan. "Hier maak je nog een verrassingswandelingetje, zoals je dat ook in bijvoorbeeld Blokzijl kan doen", aldus Van Dijke. "Ons doel hier was vooral om de uitstraling van systematische bouw te voorkomen."
Het wisselende en organische karakter zie je vooral terug aan de Dijk, de Haven en ook in het Straatje, iets meer het dorp in. "Hier verspringen de woningen iets ten opzichte van elkaar en staan ze hoger op het maaiveld. Net als de woningen van vroeger hebben ze een trapje, of bordes, voor de deur. Ook aan de Haven wilden we vooral af van het karakter van standaard rijwoningen. Hier is de architectuur vooral geïnspireerd op de kleine houten visserswoningen", vertelt Van Dijke.
Pakhuizen en barakken aan de werf
"In het Bolwerk, net voor de werf, is de architectuur juist wat steenachtiger en systematischer, vormgegeven als 1 volume. Dit is een verwijzing naar de oude barakken die je veel zag op werven." Bij de sluis komen royale woningen met 4 lagen die als referentie de oude pakhuizen hebben. De entree van de woningen bevindt zich direct aan de sluis, waar je binnenkomt in de keuken. De woningen hebben geen hal. Van Dijke: "Hier zie je heel duidelijk de overgang van openbaar naar privé; voor de deur maak je een praatje met de buren of barbecue je samen. Maar met een achtertuin en een terras op de 1e verdieping is er ook genoeg privéruimte."
Buitendorpse boothuizen en poortwachters
Op Het Eiland is de sfeer volgens Van Dijke ruimer en losser, meer 'buitendorps'. "Hier vind je de lucht, wind en water en het gebied is groener. De architectuur is geïnspireerd op boothuizen; de oude houten loodsen waar mensen hun boot neerlegden. De aanbouwen zijn hier een onderdeel van het totale volume en aan de voorzijdes wordt de woonruimte over de volle breedte benut. Alle woningen aan het water hebben hier bovendien een eigen aanlegsteiger." Markant op een aantal plekken op Het Eiland zijn de statige eyecatchers, passend bij de sfeer van Het Eiland. Van Dijke: "Dat zijn onze 'Poortwachters'. Ze hebben zicht op de brug en het is net of ze iedereen in de gaten houden die daar over komt. De welstandcommissie noemde ze daarom al cyclopen", lacht hij.
Een echt huzarenstukje
Van Dijke vindt Reeve met name een mooi en leuk plan om aan te werken door de rijkheid van de ontwerpopgave. "En daarbij de ruimte die je hier moet opzoeken in het landschap", zegt hij. "Ik heb veel vertrouwen in dit gebied. Dat het - als je er komt zo’n 10 jaar nadat het is gebouwd, want dat vind ik altijd interessant - echt karakter heeft en uitnodigt om doorheen te wandelen. Als het wordt zoals we het nu voor ogen hebben, dan wordt het fantastisch, een echt huzarenstukje."
* De schetsen in dit artikel komen uit het Voorlopig Ontwerp van Weusten Liedenbaum architecten en zijn nog niet definitief. Ze geven een globale impressie, maar er kan nog iets veranderen aan het uiteindelijke ontwerp.